Uchwała Nr ZO/123/24u z dnia 6 listopada 2024 roku Zespołu Orzekającego w sprawie o sygn.: KER/108/24

Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie:

 

• Małgorzata Augustyniak – przewodnicząca
• Joanna Łodygowska – członkini
• Zuzanna Warowna – Toruńska – członkini

na posiedzeniu w dniu 6 listopada 2024 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt KER/108/24, złożonej na podstawie pkt 12 Regulaminu Rozpatrywania Skarg przez konsumenta (dane w aktach sprawy) przeciwko Natur Produkt Zdrovit sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, w sprawie dotyczącej reklamy leku o nazwie ,,Sanohepatic”,

postanawia

 

skargę uwzględnić.

 

Uzasadnienie

 

W skardze skierowanej do Komisji Etyki Reklamy (dalej także: „KER”) konsument (dalej także: „Skarżący”) wskazał, że Natur Produkt Zdrovit sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie (dalej także: „Skarżona”) stosowała reklamę obrażającą uczucia religijne.

 

Zgodnie ze skargą:

 

Lek Sanohepatic

 

Reklama może urazić czyjeś uczucia religijne poprzez zachowanie księdza śpiewającego słowa „Sanohepatic”.

 

Przekaz został zakwalifikowany jako potencjalnie naruszający zasady etyki reklamy w zakresie wskazanym w art. 4 Kodeksu Etyki Reklamy.

 

Art. 4

Reklamy nie mogą zawierać treści dyskryminujących, w szczególności ze względu na rasę, przekonania religijne, płeć lub narodowość.

 

Skarżona, w odpowiedzi na zawiadomienie Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, przedstawiła stanowisko w sprawie w korespondencji z dnia 30 sierpnia 2024 r. i wyraziła wolę uczestnictwa w postępowaniu przed KER.

 

Na wstępie Skarżona zaprzeczyła w całości zarzutom sformułowanym w skardze.

 

Skarżona zaznaczyła, że obraza uczuć religijnych została zdefiniowana w art. 196 Kodeksu karnego, zgodnie z którym: Kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publicznie przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów religijnych podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

 

Skarżona wskazała, że przedmiotem czci religijnej może być także ,,podmiot” kultu, tj. osoba, postać czczona w ramach danej religii, bowiem terminu „przedmiot czci religijnej” nie należy rozumieć dosłownie jako tylko materialnych symboli czy nośników.

 

Przestępstwo ma charakter powszechny, skutkowy, może być popełnione umyślnie, także zamiarem ewentualnym.

 

W ocenie Skarżonej, przekaz będący przedmiotem skargi nie narusza norm zawartych w art. 4 Kodeksu Etyki Reklamy. Śpiewaniu przez księdza nazwy produktu ,,Sanohepatic” nie sposób również przypisać znamion czynu zabronionego.

 

Reklama nie narusza uczuć religijnych, ani innych powszechnie obowiązujących norm prawnych i moralnych, gdyż jest prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji.

 

Mając na względzie powyższe, Skarżona wniosła o oddalenie skargi w całości.

 

Obecni na posiedzeniu w dniu 6 listopada 2024 r. przedstawiciele Skarżonej poparli przedstawione stanowisko.

 

Zespół Orzekający ustalił, co następuje.

 

Z załączonego przez Skarżącego materiału dowodowego wynika, że emisja reklamy miała miejsce w dniu 2 sierpnia 2024 r. telewizji (TVP 2) w godzinach wieczornych (godzina wskazana przez Skarżącego – 21:30).

 

W pierwszym kadrze widoczna jest postać duchownego i mężczyzny, który w rozmowie/spowiedzi werbalizuje swoje przewinienia – Przez moje grzechy cierpi wątroba. Za kołnierz nie wylewałem, dymka puszczałem, tłuste jedzenie spożywałem. Na te wyznania duchowny odpowiada – Synu, biegnij do apteki po Sanohepatic na wątrobę, trawienie i masz czyste sumienie. Swoją wypowiedź duchowny kończy wyśpiewaniem w tonie pieśni religijnej nazwy reklamowanego produktu. W tym samym momencie w warstwie wizualnej pokazuje się napis Skuteczny z natury! Wysoka dawka sylimaryny. W końcowej części przekazu pojawia się głos lektora wskazujący na zalecane stosowanie produktu, zaś na pierwszym planie widoczne jest opakowanie Sanohepatic oraz m.in. hasła Ochrona i wsparcie wątroby oraz Prawidłowe trawienie.

 

Zespół Orzekający zważył, co następuje.

 

W ocenie Zespołu Orzekającego (dalej także: „ZO”) skarżony przekaz narusza zasady etyki wyrażone w Kodeksie Etyki Reklamy.

 

Należy mieć na uwadze, że ocena reklamy zasadniczo winna być dokonywana z perspektywy odbiorcy reklamy, jakim jest przeciętny konsument. Przeciętnym konsumentem jest konsument, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie reklamy lub na produkt, którego reklama dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa (art. 3 lit. h Kodeksu Etyki Reklamy).

 

W ocenie ZO, skarżony przekaz zawiera treści, które mogą zostać zinterpretowane przez przeciętnego konsumenta – odbiorcę skarżonej reklamy jako niewłaściwe, dyskryminujące ze względu na przekonania religijne. Skarżący zwraca uwagę w swojej skardze na motyw wyśpiewania nazwy reklamowanego produktu („Sanohepatic”) w linii melodycznej i tonacji pieśni religijnej. O nawiązaniach religijnych świadczy także fakt, że pieśń wykonuje aktor stylizowany na duchownego oraz koncepcja całej reklamy, która nawiązuje do aktu spowiedzi. ZO stoi na stanowisku, że użycie motywu religijnego w przypadku skarżonej reklamy może narażać na dyskomfort odbiorców tej reklamy, w szczególności osoby wierzące. Należy także zwrócić uwagę, że reklamowany produkt jest lekiem (na wątrobę), zatem brak jest uzasadnienia zawarcia w reklamie wątku religijnego.

 

W ocenie ZO, pieśń religijna może być przedmiotem czci. Sugestywne nawiązanie do sfery sacrum oraz duchowej relacji między duchownym a wiernymi zasadniczo nie powinno mieć miejsca w realizacji koncepcji marketingowej. Pewne sfery życia nie powinny być dowolnym elementem reklamy i jedną z nich jest religia – niezależnie od wyznania czy nurtu (odłamu) wiary.

 

Jakkolwiek Zespół Orzekający ma świadomość, że reklama stanowi pewien umowny, niejednokrotnie karykaturalny obraz rzeczywistości, tak w przypadku skarżonego przekazu pożądane jest zachowanie większej ostrożności w zastosowaniu żartu i humoru – z przyczyn wskazanych powyżej.

 

Zespół Orzekający wskazuje, że nie jest adekwatna w przypadku niniejszego postępowania argumentacja Skarżonej odnośnie do przepisu art. 196 ustawy Kodeks karny. Ocena reklamy pod względem zgodności z prawem leży poza zakresem kognicji KER. Należy wskazać, że zgodnie z art. 1 ust. 3 Kodeksu Etyki Reklamy, Kodeks nie stanowi zbioru norm zastępujących bezwzględnie obowiązujące przepisy prawa, a jedynie zawiera zbiór zasad nakładających na podmioty nim objęte dodatkowe ograniczenia, niezależnie od obowiązujących przepisów prawa.

Podkreślić należy, że ocena reklamy dokonywana jest ad casum, z uwzględnieniem okoliczności konkretnej sprawy. Ocenie KER podlegają reklamy w zakresie określonym w skardze skierowanej do KER, co miało miejsce w niniejszej sprawie. W zawiązku z tym poza zakresem rozważań tut. Zespołu Orzekającego pozostaje podnoszona przez Skarżoną na posiedzeniu kwestia innych przykładów stosowania na rynku reklamowym motywów religijnych. Zespół Orzekający odnosi się w niniejszej uchwale jedynie do działań/zaniechań i odpowiedzialności reklamodawcy, którym jest Skarżona.

 

Mając na względzie powyższe, Zespół Orzekający, na podstawie art. 49 lit. c Regulaminu Rozpatrywania Skarg, postanowił skargę uwzględnić.

 

Zdania odrębne

Brak.

 

Zgodnie z pkt. 58 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, Strony mogą odwoływać się od Uchwały Zespołu Orzekającego w terminie dziesięciu dni od doręczenia Uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane Zespołowi Orzekającemu w dacie podjęcia Uchwały, od której Strona wnosi odwołanie.