Uchwała Nr ZO 55/18/15u w sprawie reklamy telewizyjnej wózków widłowych marki Heli Polska

Uchwała Nr ZO 55/18/15u
z dnia 22 maja 2018 roku
Zespołu Orzekającego
w sprawie sygn. Akt:
K/53/18/01-02

 

1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie:

1) Jarosław Sobolewski – przewodniczący,
2) Beata Cywińska-Durczak – członek,
3) Witold Trzciński – członek,

na posiedzeniu w dniu 22 maja 2018 roku, po rozpatrzeniu skarg o sygnaturze akt K/53/18/01-02 złożonych, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumentów (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko reklamie telewizyjnej MTL ASCO Sp. z o.o. z siedzibą w Pyskowicach (dalej: Skarżony)

postanawia uwzględnić skargi uznając, że w reklamie powinny zostać wprowadzone zmiany w taki sposób, aby usunąć naruszenie norm art. 2 ust. 1 i art. 8 Kodeksu Etyki Reklamy w najbliższym możliwym terminie.

1. Zespół Orzekający ustalił, co następuje:

Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęły skargi o sygnaturze akt K/53/18/01-02.

Przedmiotem skarg była reklama telewizyjna wózków widłowych marki Heli.

Skarżący w prawidłowo złożonych skargach poinformowali:

„Na jadącym wózku widłowym zawieszone są łańcuchy, na których buja się pracownik. Reklama też jest dostępna na stronie helipolska.pl Reklama propaguje zachowania absolutnie niezgodne z jakimikolwiek zdroworozsądkowymi zasadami pracy z tego rodzaju urządzeniami. Od lat wpaja się pracownikom zasady BHP, które w tej reklamie obrócone są w niwecz i pokazane jako całkowicie bezwartościowe. Ta reklama jest nieetyczna i wręcz niebezpieczna. Branie przykładu z tej reklamy może się skończyć śmiercią.” – pisownia oryginalna

„W magazynie wysokiego składowania – «kierownik» zapisuje coś na liście mówiąc, że «robota została zrobiona» i znika z kadru. Widać jak przejeżdża pracownik kierujący wózkiem jezdniowym (widłowym) – cofa a na podniesionych widłach wózka inny pracownik huśta się na łańcuchu zawieszonym jak huśtawka. Jestem specjalistką ds BHP. Na co dzień zajmuje się tematyką bezpieczeństwa w przemyśle. Uważam, że ta reklama (oraz inne wózków HELI, prezentujące równie nieodpowiedzialne zachowania) propaguje niepożądane i niebezpieczne zachowania w miejscu pracy. Tego typu «zabawy» z wózkami widłowymi mogą prowadzić do wypadków przy pracy, w tym wypadków ciężkich i śmiertelnych, a reklama telewizyjna z założenia bardziej oddziałuje na widza-pracownika, niż jakiekolwiek szkolenie BHP w zakładzie pracy.” – pisownia oryginalna

W czasie posiedzenia skargi przedstawiał i popierał arbiter-referent.

Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji.

Wniósł również o uznanie reklamy za niezgodną z art. 8 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego „reklama nie może nadużywać zaufania odbiorcy, ani też wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy.”.

Skarżony uczestniczył w posiedzeniu.

Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargi o następującej treści:

„Działając w imieniu MTL ASCO sp. z o. o., w odpowiedzi na skargi konsumenckie o nr K/53/18/01 oraz K/53/18/02 dot. reklamy telewizyjnej wózków widłowych Heli, wnoszę o oddalenie ww. skarg, gdyż nie podzielam zarzutów wskazanych w tych skargach.

Na wstępie wskazać należy wskazać, iż reklama ta w żadnym wypadku nie narusza Kodeksu Etyki Reklamy, w tym wskazanych w Państwa piśmie z dnia 18 kwietnia 2018 r. – art. 2 oraz art. 18 tegoż Kodeksu. Działania MTL ASCO sp. z o. o., związane z reklamą wózków widłowych Heli, były wykonywane z należytą starannością, zgodnie z dobrymi obyczajami, prowadzone w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. Nie nadużywają również zaufania odbiorcy, ani też nie wykorzystują jego braku doświadczenia lub wiedzy. Element zabawy wykorzystany w naszym spocie reklamowym ma na celu przedstawienie «wózka» nie tylko jako przedmiotu służącego do wykonywania ciężkiej pracy, ale również jako przedmiotu, który może wzbudzać uczucie sympatii ludzkiej poprzez pokazanie go w sytuacji czysto humorystycznej. Obecnie większość marek reklamowanych w telewizji jest przedstawionych w sposób, który może wzbudzać wątpliwości w kwestii realnego odbicia rzeczywistości. Firmom reklamującym zależy na przedstawieniu swojego produktu w sposób zabawny oraz wywołujący emocje i tym samym kierowaliśmy się przy wyborze scenariusza naszego spotu. Film reklamujący produkty Heli nie jest filmem instruktażowym, lecz produktem autorów reklamy działających według zasad licentia poetica, których zadaniem było nieprzedstawienie maszyn jako prostych urządzeń lecz jako części świata fantazji. Biorąc pod uwagę przeciętne reklamy samochodów osobowych, przedstawione są w nich często sytuacje, w których kierowca (którym w kilku reklamach jest znana postać posiadająca ponadprzeciętne umiejętności kierowania pojazdem, jak np. Krzysztof Hołowczyc czy Kajetan Kajetanowicz) dokonuje różnego typu niebezpiecznych i widowiskowych manewrów, których nie byłby w stanie powtórzyć, w sposób zapewniający bezpieczeństwo sobie oraz innym użytkownikom dróg, przeciętny odbiorca reklamy, a mimo to w reklamach tych nie stwierdzono naruszenia jakichkolwiek przepisów obecnie obowiązującego prawa czy też norm zawartych w Kodeksie Etyki Reklamy. Takie typy reklamy mają na celu ukazanie zalet produktu. Nasze reklamy, w których operatorzy i inne osoby, podczas jazdy wózkiem widłowym huśtają się na łańcuchach, utrzymane są konwencji żartu, nie nadużywają zaufania odbiorców i nie wykorzystują ich braku wiedzy, nie zawierają również treści stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa czy też treści wprowadzających odbiorców w błąd poprzez wykorzystywanie ich naturalnej ufności i braku doświadczenia. Celem reklamy było wykazanie pozytywnych cech oraz atutów wózków widłowych Heli. W żadnym wypadku nie można stwierdzić, że nasze reklamy są nieetyczne czy propagują zachowanie niezgodne z zasadami bezpiecznej higieny pracy. Należy wziąć pod uwagę fakt, iż operatorzy wózków widłowych muszą mieć specjalne uprawnienia, przechodzą okresowo właściwe kursy, aby móc jeździć tymi wózkami, ponadto każdy pracownik musi przejść odpowiednie szkolenia BHP, toteż dokładnie zna zasady związane z bezpieczeństwem w pracy i wie, że tego typu działania jak ukazane w reklamie, mogą doprowadzić do wypadku przy pracy.

W polskim obrocie prawnym funkcjonuje koncepcja normatywna, która formułuje określone standardy przeciętnego, typowego konsumenta – adresata reklamy, w odniesieniu do którego dokonywana jest ocena wprowadzenia w błąd. Jak wskazuje się w doktrynie, modelem przeciętnego konsumenta jest konsument rozważny i ostrożny, przy czym oceny dokonuje się tutaj również z uwzględnieniem czynników społecznych, a w tym przynależności danego konsumenta do określonej grupy konsumentów. Przy tym, w orzecznictwie wspólnotowym uważa się, iż test przeciętnego konsumenta nie jest testem statystycznym. W świetle powyższych konstatacji nie może dziwić stanowisko, że nawet użycie w reklamie nieprawdziwych informacji, nie zawsze skutkować będzie wprowadzeniem konsumenta w błąd. Zatem, biorąc również pod uwagę fakt, iż przedmiot naszej reklamy, przeznaczony jest do wąskiego grona odbiorców ti. przedsiębiorców wykorzystujących w swoich zakładach pracy wózki widłowe, w żaden sposób nie można się zgodzić ze stwierdzeniami zawartymi w skargach, iż przekaz reklamy jest niezgodny z bezpieczeństwem i zdroworozsądkowością, jest nieetyczny czy też ukazuje zasady BHP jako bezwartościowe. Każdy przeciętny konsument tym bardziej przedsiębiorca czy operator wózka widłowego, ma świadomość tego, iż pojazdy nie służą do huśtania się na łańcuchach, a tego typu zachowania, mogą być niebezpieczne a nawet powodować uszczerbek na zdrowiu.

Ponadto, argumentując moje twierdzenia zawarte w poprzednim akapicie, warto w tym miejscu przypomnieć, że w orzecznictwie ukształtował się ostatnio wzorzec przeciętnego klienta, odbiorcy reklamy. Odwołując się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (por. wyrok ETS z 16 lipca 1998 r., C-210/96, Gut Springenheide; wyrok ETS z 4 kwietnia 2000 r., C-465/98, Darbo; wyrok ETS z 6 lipca 1995r., C-470/93, Mars), jak również poglądów polskiej judykatury (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2003 r., I CK 358/02, Lex Polonica nr 367103) przyjąć należy wzorzec klienta należycie poinformowanego, odpowiednio uważnego i ostrożnego, który decyzję o wyborze danego produktu podejmuje z należytym krytycyzmem do przekazów reklamowych. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości przeciętny konsument «dysponuje zasobem wiedzy z zakresu życia codziennego. Posiada informacje o otaczającej go rzeczywistości i potrafi to wykorzystać do samodzielnej analizy przekazów rynkowych, racjonalnie ocenić otaczającą go rzeczywistość, uważnie zbiera informacje o produkcie». W orzecznictwie europejskim podkreśla się, że od przeciętnego konsumenta należy wymagać samodzielnego postrzegania i uzyskiwania informacji, zaś racjonalność modelowego konsumenta zakłada, że wykazuje on odpowiedni stopień krytycyzmu w stosunku do działań reklamowych. Ustalenia wzorca przeciętnego konsumenta w danej sprawie powinno być dokonywane ze szczególnym uwzględnieniem towarów lub usług będących przedmiotem reklamy, a nie stosując model statystyczny (por. wyrok ETS z dnia 19 września 2006 r. w sprawie Lidl Belgium, C 356/04, pkt 78 i powołane tam orzecznictwo w sprawach X, C 373/90 (pkt 15 i 16), Gut Springenheide, C 210/96 (pkt 31), Estee Lauder, C 220/98 (pkt 27), Linhart i Biffl, C 99/01 (pkt 31), Pippig Augenoptik, C 44/01 (pkt 55), gdyż przeciętny konsument „tym chętniej będzie zdobywał informacje, im wyższa jest cena nabywanego produktu” (vide:A. Falkowski, T. Tyszka, Psychologia zachowań konsumenckich, Gdańsk 2006, s. 116 i n.; R. Skubisz [w:] Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 2006, s. 699; orzeczenia Sądu Pierwszej Instancji w sprawach T-460/05 Bang & Olufsen (pkt 28, 29, 33), T – 241/05 Procter & Gamble).

Ponadto, w podobnej sprawie o sygn. K/123/08, w której przedmiotem skargi była reklama telewizyjna samochodu Citroen Berlingo- skarżący w skardze podnosił, że «w reklamie pojawia się scena, w której mężczyzna kieruje wózkiem widłowym, na którym siedzą dzieci. W opinii Zastępcy Głównego Inspektora Pracy sytuacja taka obrazuje rażące naruszenie elementarnych przepisów bezpieczeństwa pracy». Uchwałą nr ZO 51/08 z dnia 2 września 2008 roku Zespół Orzekający oddalił tą skargę. Zespół Orzekający nie dopatrzył się naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy oraz stwierdził, że reklama mieści się w konwencji żartu absurdalnego i nie zachęca do podejmowania zachowań niezgodnych z prawem. Zatem i w tej, analogicznej sprawie, skargi o nr K/53/18/01 oraz K/53/18/02 powinny zostać oddalone, gdyż nasza reklama nie narusza norm Kodeksu Etyki Reklamy.

Reasumując wskazać należy, iż nasza reklama w żadnym wypadku nie narusza Kodeksu Etyki Reklamy, w tym wskazanych w Państwa piśmie z dnia 18 kwietnia 2018 r. – art. 2 oraz art. 18 tegoż Kodeksu. Działania MTL ASCO sp. z o. o., związane z reklamą wózków widłowych Heli, były wykonywane z należytą starannością, zgodnie z dobrymi obyczajami, prowadzone były w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji. Nie nadużywają również zaufania odbiorcy, ani też nie wykorzystują jego braku doświadczenia lub wiedzy. Przekaz reklamowy wózków widłowych Heli jest zgodny ze wskazaną w skardze konsumencką zdroworozsądkowością oraz bezpieczeństwem. Reklamy były utrzymane w żartobliwej konwencji, lecz jednocześnie w poczuciu odpowiedzialności społecznej. Zatem, wnoszę jak na wstępie, o oddalenie skarg konsumenckich o numerach K/53/18/01 oraz K/53/18/02.” – pisownia oryginalna

3. Zespół Orzekający zważył co następuje:

Zespół Orzekający dopatrzył się w przedmiotowej reklamie naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy zarzucanych przez Skarżących.

Biorąc pod uwagę, że w reklamie prezentowane są zachowania niebezpieczne, Zespół Orzekający uznał, iż reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej i może nadużywać zaufania odbiorców lub wykorzystywać ich brak doświadczenia lub wiedzy.

Zespół Orzekający zasugerował reklamodawcy modyfikację reklamy w taki sposób, aby usunąć naruszenie powyższych norm.

W związku z powyższym, na podstawie pkt. 37 lit c i pkt. 37¹ b Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt. 1 uchwały.

Zgodnie z pkt. 50. Regulaminu Rozpatrywania Skarg, Skarżący oraz skarżony będący Sygnatariuszem mogą odwoły3ać się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie dziesięciu dni od doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały, o której mowa w pkt. 37, 37¹, 37² oraz 37³.