Uchwała Nr ZO 78/13 w sprawie reklamy firmy Olimp Laboratories Sp. z o.o.

Uchwała Nr ZO 78/13
z dnia 20 czerwca 2013 roku
Zespołu Orzekającego
w sprawie sygn. Akt:
K/25/13

1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie:

1) Jarosław Sobolewski – przewodniczący,
2) Wojciech Piwocki – członek,
3) Paweł Wiśniewski – członek,

na posiedzeniu w dniu 20 czerwca 2013 roku, po rozpatrzeniu skargi o sygnaturze akt K/25/13 złożonej, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumenta (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko Olimp Laboratories Sp. z o.o. z siedzibą w Dębicy (dalej: Skarżony), dotyczącej reklamy radiowej

postanawia oddalić skargę.

2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje:

Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęła skarga o sygn. K/25/13.
Przedmiotem skargi była reklama radiowa suplementu diety o nazwie VITA-MIN PLUS JUNIOR.

Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł, iż „reklama produktów VITA-MIN PLUS® pojawia się w stacji RMF FM codziennie i bardzo często. Moim zdaniem wątpliwy jest następujący fragment dialogu w aptece: (mama) – Witaminy są Ci potrzebne abyś zdrowo rósł…. (dziecko) – A skąd mam je wziąć? (mama) – No właśnie co nam Pani może polecić? I tu doradca poleca suplement diety. Moim zdaniem jest to wysoce szkodliwe – witaminy pochodzą z prawidłowej, bogatej diety a nie suplementów. Taki przekaż może działać wyjątkowo szkodliwie na dzieci. Powstaje przecież u dziecka przeświadczenie – nie muszę zdrowo się odżywiać, wystarczy brać suplementy diety.”.

W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent.

Wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej oraz zgodnie z zasadami uczciwej konkurencji.

Wniósł również o uznanie reklamy za niezgodną z art. 23 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego „reklama skierowana do dzieci lub młodzieży nie może zawierać treści stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa.”.
Ponadto, wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z art. 24, w myśl którego „stosownie do treści art. 8 i art. 10 reklama skierowana do dzieci lub młodzież nie może wprowadzać w błąd poprzez wykorzystywanie ich naturalnej ufności i braku doświadczenia.”.

Arbiter-referent poinformował również, że zgodnie z art. 32 Kodeksu Etyki Reklamy, „przepisy zawarte w art. 22-31 stosuje się odpowiednio również do reklam, które nie są bezpośrednio skierowane do dzieci, jednak dzieci są ich odbiorcami ze względu na formę oraz miejsce i sposób prezentowania reklam. Dotyczy to w szczególności reklam emitowanych w telewizji w sąsiedztwie audycji dla dzieci, reklam wyświetlanych w kinach przed seansami filmów dla dzieci oraz reklamy zewnętrznej.”.

Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargę i nie uczestniczył w posiedzeniu.

W odpowiedzi na pismo z dnia 15.04.13, doręczone w dniu 17 kwietnia 2013 roku, Skarżony przedstawił swoje stanowisko odnośnie zarzutów sformułowanych na podstawie skargi konsumenckiej przez arbitra-referenta. Arbiter-referent wniesie o uznanie reklamy za sprzeczną z następującymi artykułami Kodeksu Etyki Reklamy: 2, 23, 24, 32.

Zdaniem Skarżonego, reklama nie odbiega od praktyk reklamowych powszechnie stosowanych na rynku w tym przez partnerów Rady Reklamy. Tym samym nie można uznać jej za sprzeczną z dobrymi obyczajami, nieodpowiedzialną społecznie czy naruszającą zasady uczciwej konkurencji. (…)

Skarżony podniósł, że zgodnie z wytycznymi żywieniowymi zalecanym napojem do posiłków w tym w szczególności dla dzieci jest woda. Znany brytyjski periodyk medyczny „The Lancet” opublikował badania, jakimi objęto w okresie 19 miesięcy 500 uczniów w wieku 11-12 lat. Wynika z nich, że jeden gazowany słodzony napój orzeźwiający dziennie (puszka lub szklanka) zwiększa o 60 proc. zagrożenie otyłością. Jedna uwidoczniona w ww. reklamie butelka 0,5 1. zawiera 54 g cukru, co pokrywa 68% wskazanego dziennego spożycia dla osoby dorosłej (GDA) oraz 210 kcal (10% GDA).

Jak wiadomo posiłki spożywane są codziennie i to kilkukrotnie, więc wiązanie z nimi spożycia napojów słodzących może prowadzić do prostego wniosku, tj., że w ten sposób promuje się wzrost zagrożenia otyłością w tym u dzieci. Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest natomiast źródłem „pustych” kalorii. Produkty dostarczające „pustych” kalorii należy rozumieć jako produkty, nie wzbogacające organizmu w jakiekolwiek składniki odżywcze (w tym witaminy i minerały), a dostarczające jedynie kalorii. Nadmierne spożycie cukrów prostych może w konsekwencji prowadzić do otyłości. Produkty te odgrywają także dużą rolę
w powstawaniu próchnicy zębów. Uniwersalnym napojem, za pomocą którego można ugasić pragnienie jest woda. Natomiast należy ograniczać spożycie napojów słodzonych. IŻŻ – Zasady zdrowego żywienia dzieci i młodzieży w wieku szkolnym 8. Ograniczaj spożycie cukru, słodyczy, słodkich napojów. 10. Pij codziennie odpowiednią ilość wody. Zaleca się picie wody, herbatek owocowych niesłodzonych, soków warzywnych i owocowo-warzywnych i w mniejszej ilości soków owocowych, ze względu na zawartość cukrów. IŻŻ nie wskazuje by ograniczać spożycie suplementów diety. Podstawowe zasady żywienia dzieci w wieku przedszkolnym (Regina Wierzejska Znaczenie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym – http://www.mz.gov.pl/wwwfiles/ma_struktura/docs/rekomaned_zywi_16012012.pdf): 4. Kontrola spożycia produktów wysokokalorycznych o małej wartości odżywczej. Często występujące błędy w żywieniu dzieci: – częste spożywanie napojów słodzonych. Występuje wysoki udział cukrów prostych w dostarczaniu energii (nawet około 16%). Stosowanie takich diet przez dłuższy okres może okazać się niekorzystne zarówno ze względów zdrowotnych, jak i w aspekcie kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych (Regina Wierzejska). Spośród napojów zalecane są soki owocowe i owocowo-warzywne bez dodatku cukru oraz woda, należy natomiast ograniczać spożycie słodzonych napojów owocowych i napojów typu cola.

Według Skarżonego, reklama produktu VITA-MIN PLUS nie jest skierowana do dzieci. Dziecko jest jednym z elementów tej reklamy. Pozostałymi są rodzic i sprzedająca, a więc osoby dorosłe. Reklama ta nie zawiera treści charakterystycznych dla reklam skierowanych do dzieci tj. nie jest infantylna, nie zawiera dziecięcych motywów muzycznych, zastosowany język operuje słownictwem charakterystycznym dla dorosłych (Polecam suplementy diety Vita min-plus. Vita-min plus to unikalne witaminy zawierające bezpieczne i najlepiej przyswajalne minerały w postaci chelatów Albion). Poza tym reklama dotyczy także preparatów dla osób starszych i dorosłych.

Zdaniem Skarżonego, reklama nie zawiera treści stwarzających zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa w szczególności dzieci. Przekazuje obiektywnie prawdziwą informację, że witaminy i minerały są zawarte w reklamowanymi produkcie oraz, że jeden z reklamowanych produktów jest przeznaczony dla dzieci. Udział dziecka promuje także produkty dla dorosłych. Nie podważa ona w żadnym miejscu zasad zdrowego żywienia. Nie wskazuje, że wyłącznym źródłem witamin i minerałów jest reklamowany produkt. Nie wskazuje też, aby zastępować nim dietę czy też łączyć go z dietą. Codzienne dieta w ogóle nie pojawia się w tej reklamie (w przeciwieństwie do ww. reklamy napoju słodzonego). Reklama posługuje się hipotetycznym dialogiem mogącym mieć miejsce w punkcie zakupu suplementów diety tj. aptece/punkcie aptecznym/sklepie zielarskim czy zwykłym sklepie. Spożywanie suplementów diety nie może być samo w sobie uznane za stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia tym bardziej, że oczywiste jest, iż nie mogą one zastąpić codziennej diety (ze względu na brak lub niewielką ilość takich podstawowych substancji jak białka, węglowodany (w tym cukry czy tłuszcze) ani nawet jej części. W przeciwieństwie do promowania spożywania stanowiących część codziennej diety (zastępując wodę) napojów słodzonych do każdego posiłku w szczególności, że dowiedziono, jakie konkretnie zagrożenie dla zdrowia powoduje taki wzorzec zachowania (vide badania opublikowane przez Lancet). Brak jest natomiast danych naukowych wskazujących na zagrożenie dla dzieci ze strony suplementów diety zawierających minerały i witaminy.

Niezależnie od powyższego, Skarżony dodał, że w przeciwieństwie do opakowań napojów słodzących (zawierających jeden z niekorzystnych składników codziennej diety tj. cukier), opakowania wszystkich suplementów diety zawierają ostrzeżenia wyraźnie wskazujące, że produkty te nie są zamiennikiem (substytutem) zróżnicowanej diety. Opakowania produktów VITA-MIN PLUS zawierają dodatkowo informację o znaczeniu zdrowego trybu życia i zróżnicowanej diety. Informacji takiej brakuje na opakowaniach większości napojów słodzonych w tym wymienionego powyżej. Poza tym każde opakowanie suplementu diety wyraźnie podkreśla charakter tego produktu poprzez umieszczone obok nazwy sformułowanie ..suplement diety” oznaczające przeznaczenie produktu tj. suplementacja – uzupełnianie (a nie zastępowanie) diety lub jej części. Pojęcie suplement diety pojawia się także w reklamie we fragmencie wypowiedzi osoby polecającej produkt.

Jak podkreślono wyżej, zdaniem Skarżonego, reklama nie jest skierowana do dzieci. Powinna ona być postrzegana przez pryzmat dorosłego, który zakupuje produkty dla dziecka sprawując tym samym racjonalną kontrolę nad jego zachowaniem. Kontrolę taką sprawuje także kolejna osoba dorosła tj. sprzedawca. Z reklamy wyraźnie wynika, że zakup nie jest dokonywany pod presją dziecka a uwidoczniony dialog wynika z wcześniej podjętej przez dorosłego decyzji o zakupie produktu i udaniu się do miejsca jego zakupu. Dorosły zakupuje reklamowany produkt jako suplement diety a więc uzupełnienie diety. Z reklamy nie wynika (w przeciwieństwie do ww. reklamy napoju słodzonego), aby reklamowany produkt miał zstępować jakikolwiek element diety lub też być spożywany wraz z dietą. Istotne jest także, że dialog dziecka z mamą o witaminach jest oddzielony od fragmentu dotyczącego suplementu diety dla dzieci. Reklama wskazuje suplementy diety jako jedno a nie wyłączne źródło witamin (w przeciwieństwie do ww. reklamy napoju słodzonego, która wskazuje go jako podstawowy napój do codziennych posiłków).

Skarżony wskazał, że zróżnicowana dieta powinna być podstawowym źródłem witamin i minerałów jednak faktem powszechnie znanym jest występowanie niedoborów w tym zakresie u dzieci w Polsce. Przykładowo, opracowania „”Ocena stanu mineralizacji kośćca i pobycia zapotrzebowania na wybrane składniki pokarmowe u dzieci łódzkich w wieku szkolnym”, D. Chlebna- Sokół, A. Błaszczyk, Medycyna Wieku Rozwojowego, 2003,7,2,173-180 i „Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w grupie dzieci łódzkich w wieku JO-13 lat” A. Błaszczyk, D. Chlebna-Sokół, J. Frasunkiewicz, Pediatria Współczesna. Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2005,7,4,275-279″ wykazały następujące nieprawidłowości żywieniowe:
• niedobór wapnia u 88.5% badanych dzieci; przy czym średnie spożycie (w danej normie wiekowej) u dziewcząt stanowiło zaledwie 57,9%, a u chłopców 66,1% dobowego zapotrzebowania,
• niedobór witaminy D w codziennej diecie u wszystkich badanych uczniów; pokrycie zapotrzebowania na tę witaminę wynosiło średnio 24% normy,
• obniżoną zawartość magnezu w pożywieniu u około połowy dzieci, choć stopień procentowego pokrycia zapotrzebowania był bardzo zróżnicowany,
• niedobór żelaza w codziennym spożyciu u ponad 70% dzieci; przy czym pokrycie zapotrzebowania u dziewcząt wynosiło 71,3%, a u chłopców 88,5%,

VITA MIN PLUS JUNIOR zawiera m.in. wapń, witaminę D i żelazo.

Ocena stanu odżywienia w ww. badaniach ujawniła natomiast, iż wśród badanych uczniów 16% miało nadwagę (BMI powyżej 90 centyla), w tym u ponad 8% rozpoznano otyłość. Należy zwrócić uwagę na aż 20% dziewcząt z nadwagą; w grupie chłopców odsetek ten wynosił 8.0.

Skarżony, zwrócił uwagę, na procent dzieci, wśród których spożycie w wybranych składnikach odżywczych było niższe od przyjętych norm (dane z badania Instytutu Żywności i Żywienia, 2005 r., próba ogólnopolska czteroletnich dzieci, metoda oceny: siedmiodniowe zapisy spożycia z całodziennego żywienia):

Nazwa składnika, % dzieci ze spożyciem poniżej normy (uwzględniając dietę i suplementy łącznie)

Wapń (mg) 48,1 Magnez (mg) 0.2 Cynk (mg) 1,4 Żelazo (mg) 48.8 Witamina C (mg) 13,5 Foliany (µg) 22,6 Witamina D (µg) 88,4
VITA MIN PLUS JUNIOR zawiera m.in. wapń, witaminę D, żelazo, foliany, witaminę C i cynk.

Jak należy rozumieć arbiter – referent nie uznaje reklamy za reklamę kierowaną do dzieci, gdyż przepis ten dotyczy właśnie takich reklam. Dzieci mogą być odbiorcami tej reklamy jednak nie ze względu na jej formę, która odwołuje się do wielu pokoleń i nie ma charakteru dziecięcego oraz miejsce (nie była ona prezentowana w rozgłośni RMF Baby tylko RMF. która jest stacją nadającą muzykę i audycje wyłącznie dla dorosłych). Tym samym oczywiste jest, że reklama nie była emitowana ani w telewizji ani w sąsiedztwie audycji dla dzieci, jako reklama wyświetlana w kinach przed seansami filmów dla dzieci oraz jako reklama zewnętrzna.

Na zakończenie Skarżony podkreślił, że wynik rozpatrzenia skargi będzie miał zasadniczy wpływ na interpretację przepisów KR w odniesieniu do stosowanych praktyk rynkowych.

Skarżony stwierdził, iż liczy, że nie doprowadzi on do dyskredytacji RR jako organizacji zajmującej się nie zasadami etycznymi w reklamie a obroną wysoce szkodliwych społecznie praktyk reklamowych partnerów RR.

3. Zespół Orzekający zważył co następuje:

Zespół Orzekający nie dopatrzył się w reklamie naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy.

Zespół Orzekający uznał, że przedmiotowa reklama była prowadzona zgodnie z dobrymi obyczajami i nie nadużywa zaufania odbiorców, ani nie wykorzystuje ich braku doświadczenia lub wiedzy.

W opinii Zespołu Orzekającego reklama nie wprowadza konsumentów w błąd, a jej treść nie dyskredytuje zdrowego odżywiania.

W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit b) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały.

Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 16 maja 2012r., stronom przysługuje prawo do odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały.