Uchwała Nr ZO 38/11 w sprawie reklamy firmy VITADIRECT

Uchwała Nr ZO 38/11 z dnia 15 marca 2011 roku Zespołu Orzekającego w sprawie sygn. Akt: K/07/11/01 i K/07/11/02

1. Zespół Orzekający Komisji Etyki Reklamy, działającej przy Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w składzie:

1) Andrzej Garapich — przewodniczący,
2) Małgorzata Augustyniak— członek,
3) Agnieszka Tomasik – Walczak — członek,

na posiedzeniu w dniu 15 marca 2011 roku, po rozpatrzeniu skarg o sygnaturze akt K/07/11/01 i K/07/11/02 złożonych, na podstawie pkt. 7 Regulaminu Rozpatrywania Skarg, przez konsumentów (bliższe dane w aktach sprawy), (dalej: Skarżący), przeciwko VITADIRECT Tomasz Kozłowski z siedzibą w Warszawie (dalej: Skarżony), dotyczących reklamy telewizyjnej

postanawia

uznać, że reklama narusza normy Kodeksu Etyki Reklamy.

2. Zespół Orzekający ustalił, co następuje:

Do Komisji Etyki Reklamy wpłynęły skargi o sygn. akt K/07/11/01 i K/07/11/02.
Przedmiotem skarg była reklama telewizyjna Goodbye appetite.

Skarżący w prawidłowo złożonej skardze podniósł iż: „przesłanie reklamy jak schudnąć? oczywiście, że jeść mniej, bo jeśli będziesz jeść więcej (na reklamie to wielki talerz makaronu), będziesz gruba, nieatrakcyjna, zła; ale jeśli zjesz MNIEJ (JEDEN GROSZEK! W GłOWIE ZOSTAJE JEDEN GROSZEK WZIÊTY PÊSET¥, wygrzebany z talerza WARZYW, a nie golonek) będziesz atrakcyjna; będziesz mieć, jak Pani na reklamie zapadnięty brzuch i wystające kości miednicy. A to jest fajne! “ZABIJ GłóD!” (Głód – fizj. odczucie stanu organizmów wyższych związanego z niedoborem pożywienia, składników pokarmowych – wikipedia) Reklamę widziałam dziś również w godzinach dziennych, na pewno oglądała ją masa niedowartościowanych nastolatek. Uważam, że powinna zniknąć z mediów.”.

Kolejny Skarżący podniósł, iż „uważa, że reklama zbyt wyraźnie sugeruje, że najlepszym sposobem na chudnięcie jest drastyczne ograniczenie jedzenia, zamiast zrównoważonej diety i nakłania do zachowań anorektycznych.”.

W czasie posiedzenia skargę przedstawiał i popierał arbiter-referent.

Arbiter-referent wniósł o uznanie reklamy za sprzeczną z dobrymi obyczajami (art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy) oraz zarzucił, że reklama nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej.

Wniósł również o uznanie reklamy za niezgodna z art. 4 Kodeksu Etyki Reklamy, w myśl którego reklamy nie mogą zawierać treści dyskryminujących, w szczególności ze względu na rasę, przekonania religijne, płeć lub narodowość.

Wniósł także o uznanie reklamy za niezgodną z art. 8 Kodeksu Etyki Reklamy, zgodnie z którym „reklama nie może nadużywać zaufania odbiorcy, ani też wykorzystywać jego braku doświadczenia lub wiedzy.”.

Skarżony złożył pisemną odpowiedź na skargi i uczestniczył w posiedzeniu.
W odpowiedzi na skargi konsumenckie nr K/07/11/01 i K/07/11/02, Skarżony podniósł zarzut:
– braku naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy.
Podnosząc powyższy zarzut, na podstawie pkt 37 la ppkt Regulaminu Rozpatrywania Skarg, Skarżony wniósł o:
1. oddalenie skarg konsumenckich nr K/07/11/01 i K/07/11/02 z uwagi na brak faktu naruszenia norm Kodeksu Etyki Reklamy
2. przeprowadzenie dowodów z następujących dokumentów:

• projektu etykiety w języku polskim,
• powiadomienia o pierwszym wprowadzeniu do obrotu produktu jako środka spożywczego z dnia 19 października 2010 r.

W odpowiedzi na skargi konsumenckie w pierwszej kolejności Skarżony wskazał, iż zarówno z załączonego projektu etykiety, jak i z samej reklamy (25-26 sekunda reklamy) wyraźnie wynika, iż produkt „Goodbye Appetite” jest suplementem diety. Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt. 39 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia suplement diety to „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skoncentrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowadzany do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie, w postaci: kapsułek, tabletek, drażetek i w innych podobnych postaciach, saszetek z proszkiem, ampułek z płynem, butelek z kroplomierzem i w innych podobnych postaciach płynów i proszków przeznaczonych do spożywania w małych, odmierzonych ilościach jednostkowych, z wyłączeniem produktów posiadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu przepisów prawa farmaceutycznego”

Skarżony zauważył również, iż znaczenie pojęcia „suplement” funkcjonujące na gruncie języka polskiego oznacza dodatek, uzupełnienie. Taka definicja wyżej powołanego pojęcia znajduje się min. w słowniku języka polskiego Wydawnictwa Naukowego PWN S.A. online, dostępnego na strome internetowej http://sjp.pwn.pl/szukaj/suplement. Należy więc zauważyć, iż produkt „Goodbye Appetite” z samego założenia nie ma zastępować posiłków, a jedynie ma je uzupełniać. Za taką interpretacją przeznaczenia wyżej powołanego produktu przemawia również załączony projekt etykiety, bowiem w sposobie jego użycia wskazano, iż produkt należy spożywać „przed głównymi posiłkami”, a więc nie w ich zastępstwie a jedynie wspomagające. O ile ustawowe znaczenie pojęcia „suplementu diety” może być nieznane dla ogółu społeczeństwa, to pojęcia „suplement” w znaczeniu przyjętym na gruncie języka polskiego powinno być znane temu ogółowi. Trudno przyjąć, iż świadomy odbiorca reklamy, znający znaczenie słowa „suplement” może potraktować produkt „Goodbye Appetite” jako produkt zastępujący posiłek, Zgodnie z powyższym należy stwierdzić, iż zaskarżona reklama – wbrew twierdzeniom skarżącego – nie ma na celu nakłaniania jej odbiorców do zaprzestania spożywania posiłków i zastępowania ich produktem „Goodbye Appetite”, ani do „drastycznego ograniczenia jedzenia”. Głównym celem reklamy jest pokazanie odbiorcy, iż istnieją produkty, które wspomagają dietę poprzez pohamowanie poczucia głodu.

Skarżony zauważył, iż osoby odchudzające się, będące na diecie, przeważnie – z uwagi na zmniejszenie wartości kalorycznej codziennych posiłków – nie są w stanie pohamować ciągłego poczucia głodu. W konsekwencji takiego stanu rzeczy w częstych przypadkach od razu dochodzi do przerwania diety, bądź do spożywania dodatkowych porcji żywności pomiędzy ustalonymi posiłkami, co powoduje z kolei, iż dieta nie odnosi swojego skutku i również zostaje przerwana. Natomiast produkt „Goodbye Appetite” ma na celu ułatwienie opanowania przez osoby pozostające na diecie poczucia głodu i utrwalenie osoby odchudzającej się w dążeniu do realizację powziętego przez nich celu w postaci utrzymania diety.

Skarżony dodał również, iż sami dietetycy, układając harmonogram diety, nakłaniają do spożywania zamiast jednego „dużego” posiłku kilku „mniejszych” posiłków.

Skarżony poinformował, iż zaskarżona reklama nie ma na celu propagowania jakiegokolwiek wzorca, w tym niewątpliwie „zachowań anorektycznych”, a jedynie jest ukierunkowana na promocję produktu.

Skarżony zauważył, iż zgodnie z załączonym projektem etykiety produkt „Goodbye Appetite” jest kompozycja składników, głównie pochodzenia roślinnego, w tym: sproszkowanych łupin babki płesznik Plantago psyllium, ekstraktu z fasoli Phaseolus vulgaris będącego źródłem fasolaminy oraz glukomannan pozyskiwanego z Amorphophallus konjac. Wyżej powołane składniki działają w następujący sposób, śluzy pochodzące z babki płesznik oraz glukomannan wiążą znaczne ilości wody i poprzez zwiększenie swojej objętości wypełniają żołądek, przez co tłumią uczucie głodu. Dodatkowo fasolamina sprzyja ograniczeniu trawienia skrobi, zmniejszając ilość przyswajanych węglowodanów. Wyżej powołane składniki wykazują korzystny wpływ na utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej jelit oraz perystaltykę.

Zdaniem Skarżonego zaskarżona reklama nie narusza zasady dobrych obyczajów oraz prowadzona była w poczuciu odpowiedzialności społecznej (brak naruszenia art. 2 ust. 1 Kodeksu Etyki Reklamy). Reklama nie promuje bowiem negatywnych postaw, ani wzorców, w szczególności nie może, wbrew zarzutom zawartym w skardze, w jakikolwiek sposób „nakłaniać” do jadłowstrętu psychicznego (zwanego potocznie anoreksją), który jest jednostką chorobową. Jadłowstręt psychiczny Anorexia nervosa, w oparciu o definicje A. Bilikiewicza (A. Bilikiewicz, Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2009) ma tło psychofizjologiczne, objawia się m.in. w zaburzeniu wyobrażenia własnego ciała będącego zespołem psychopatologicznym. Zespół chorobowy współwystępuje także z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, a w szczególności osi przysadkowo-nadnerczowej oraz gonad. Etiologia jadłowstrętu psychicznego obejmuje w szczególności doświadczenie wykorzystania seksualnego w dzieciństwie, brak akceptacji roli kobiecej i własnej seksualności. W wielu interpretacjach, jak np. S. Minuchina, M. Selvini-Palazzoli, jadłowstręt psychiczny ma podłoże w dysfunkcjach struktury rodziny, zaburzeniach relacji między członkami rodziny. Dlatego też niezbędnymi elementami leczenia są psychoterapia chorego oraz terapia rodziny, w szczególności w ujęciu systemowym.

Skarżony wyjaśnił, iż w odniesieniu do powyższego, rzeczony spot reklamowy nie może być w jakikolwiek sposób kojarzony z osobami cierpiącymi na jadłowstręt psychiczny, ani też etiologią ww. choroby, lecz jedynie zachęca odbiorców reklamy zainteresowanych odchudzaniem do sięgnięcia po suplement diety, który z uwagi na swoje właściwości ma na celu wspomaganie odchudzania poprzez dostarczanie organizmowi składników odżywczych niezbędnych podczas diety. Gdyby nawet teoretycznie przyjąć, iż preparat mógłby być wykorzystywany przez osoby już cierpiące na ww. chorobę, w świetle dostępnych danych o chorobie, takie osoby sięgają raczej po leki, a nie suplementy diety i to o daleko silniejszym działaniu.
Ponadto, zdaniem Skarżonego, zaskarżona reklama nie narusza również zaufania odbiorcy, ani nie wykorzystuje braku jego doświadczenia, czy też wiedzy (brak naruszenia art. 8 Kodeksu Etyki Reklamy). Skarżony w owej reklamie posługuje się bowiem pojęciem „suplement diety”, co jednoznacznie wskazuje, iż jest to jedynie produkt dodatkowy, uzupełniający, wspomagający dietę, a niezastępujący posiłek.
Skarżony podkreślił, iż jego zdaniem zaskarżona reklama nie wprowadza jej odbiorcy w błąd, zarówno w zakresie cech i właściwości produktu, jak i jego ilości (brak naruszenia art. 10 ust. la Kodeksu Etyki Reklamy). Reklama potwierdza, iż, spożywając produkt „Goodbye Appetite”, pohamowane zostanie poczucie głodu, a tym samym skuteczne przeprowadzenie diety stanie się możliwe, co w konsekwencji doprowadzi do uzyskania przez osobę odchudzającą się zamierzonego przez nią efektu. Z załączonego projektu opakowania oraz dokumentacji o produkcie jasno wynika, jaki jest skład produktu i jego zamierzone działanie, zgodnie bowiem z definicją ustawową suplement diety stanowi wyłącznie „[…] źródło witamin lub składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub inny fizjologiczny […]”.
Mając na uwadze powyższą argumentacją, zdaniem Skarżonego w rozpoznawanej sprawie nie doszło do naruszenia art. 2 ust. 1, art. 8, ani art. 10 ust. la Kodeksu Etyki Reklamy, w związku z czym skarga konsumencka nr K/07/11/01 i skarga konsumencka nr K/07/11/02 powinny zostać oddalone.

3. Zespół Orzekający zważył co następuje:

Zespół Orzekający uznał, że przedmiotowa reklama telewizyjna nie była prowadzona w poczuciu odpowiedzialności społecznej.

Zdaniem Zespołu Orzekającego reklama zawiera treści wykorzystujące naturalną ufność i brak doświadczenia konsumentów, w ocenie tego, co jest przekazem dosłownym, a co przenośnią w komunikacie reklamowym..

Z uwagi na to, że suplement diety nie jest preparatem zapewniającym zrównoważoną dietę, a reklama sugeruje, iż wystarczy zjeść jeden groszek i napić się preparatu i można być sytym, Zespół Orzekający dopatrzył się w reklamie wprowadzenia odbiorców w błąd.

Biorąc powyższe pod uwagę, Zespół Orzekający stwierdził że reklama narusza normy Kodeksu.

W związku z powyższym, na podstawie pkt 37 ust. 1) lit c) Regulaminu Rozpatrywania Skarg Zespół Orzekający orzekł jak w pkt 1 uchwały.

Zgodnie z pkt.50 Regulaminu Rozpatrywania Skarg z dnia 25 listopada 2010r., stronom przysługuje prawo do odwołania się od uchwały Zespołu Orzekającego w terminie 10 dni od daty doręczenia uchwały. Podstawę odwołania mogą stanowić wyłącznie nowe fakty i dowody, nieznane zainteresowanej stronie w dacie podjęcia przez Zespół Orzekający uchwały.